
شاید روی صحبت این نوشته بیشتر با ورزش دوستها باشد اما افرادی که خیلی اهل ورزش نیستند هم در مواجه با این اتفاق با ترس عمیق و نگرانی قابل توجهی دست و پنجه نرم میکنند. وقتی ناگهان در حال تمرین، رانندگی، خواب یا فعالیت روزمره درد شدیدی حواسمان را پرت میکند و متوجه میشویم یک جای کار اساسی میلنگد، اولین فکری که سراغمان میآید چیست؟ درست همان لحظه ترس بزرگ متولد میشود. ترس از مراجعه به پزشک، هزینههای درمان، ترس ازینکه کیفیت زندگی با وجود چنین دردی چقدر و تا کی کاهش پیدا میکند؟ اغلب اوقات ترسی که ورزشکاران حس میکند به مراتب بیشتر از دیگرانی است که ورزش برای آنها چندان اولویت ندارد. کسی که زیاد اهل ورزش نیست عموما با دردهای مختلف آشناست و میداند اغلب این دردها – اگر شانس یار باشد- نهایتا چند هفتهای مهمانش خواهند بود پس با استراحت و مسکن کمکم رفع میشود. اما برای یک ورزشکار که زندگی فعال و حضور پررنگ در باشگاه یا تمرین در منزل از اولویتهای زندگی و نیازهای اساسی است مواجه شدن با این مساله چندان کار راحتی نیست. برای همین است که اکثرا این ورزشکارها هستند که استراحت و تمرین نکردن در دوران آسیب را رعایت نمیکنند. این تفاوت رفتاری را پزشکان هم میدانند. گفتن "استراحت کن" به عنوان بخش مهمی از درمان به یک ورزشکار فعال و متقاعد کردن او برای تعهد به دوره استراحت، کار دشواری است. سوالی که ورزشکار ممکن است از خودش یا درمانگر بپرسد این است که: آیا قرار است برای مدتی باشگاه و تمرین را ترک کنم؟ آیا با وجود آسیب تمرین کردن در منزل برای من مفید است؟ اگر مدت منع ورزش خیلی طولانی شود چه؟ جواب قابل پیش بینی نیست و برای ورزشکاری که انتظار دارد همیشه بتواند تمریناتش را ادامه دهد اضطراب زیادی به همراه میآورد. در ادامه این نوشته سعی دارد با پاسخ به چند سوال ساده بار روانی که آسیب برای ورزشکار ایجاد میکند بشکند.


اساس ورزش فشار آوردن بر بافتهاست اما این فشار باید در حد توان بدن و در دامنهای باشد که بدن بتواند ظرف یک یا چند روز به حالت اولیه خود بازگردد. این دوره بازگشت در واقع دوران ریکاوری بعد از تمرین است که به شما قدرت میدهد و پیشرفت در راه رسیدن به نتیجه دلخواهتان را میسر میکند. باید بدانید که دوره نقاهت یک آسیب هم دقیقا مانند دوره ریکاوری بعد تمرین است منتها کمی طولانیتر و حیاتیتر!
یکی از مهمترین عاملهای آمادهسازی بدن برای آسیب، بیتحرکی زیاد است. بنابراین اگر از افرادی هستید که به شکل سینوسی و نامنظم به باشگاهها سر میزنید ادامه مطلب را بخوانید. یک بافت تمرین دیده نسبت به بافت بیتحرک چه از لحاظ فیزیولوژیک و چه عصبی بسیار مستعد آسیب دیدن است چرا که بیتحرکی کل شاخصهای عملکردیاش را پایین میآورد. دوران پاندمی اخیر که با وجود ویروس کرونا شرایط متفاوتی برای زندگی ایجاد کرد، حاصلش تمرین آنلاین در منزل، دور بودن از باشگاه و برای اغلب افراد بی تحرکی زیاد بود. کرونا ویروس بیشتر از آنچه فکر کنید بروز اینگونه آسیبها را بین ورزشکاران رایج کرد. تصور کنید بافتی مثل ماهیچههای سر و گردن را در دورهای از زندگی (مثلا ماههای اولیه نگهداری از فرزند نوزادتان) شدیدا بی تحرک کردید، با ورود مجدد به باشگاه و انجام تمریناتی که مربی برای شما انتخاب میکند سعی دارید به سلامتی و تناسب اندام برگردید که ناگهان دردهای غیرطبیعی و طولانی بعد از تمرین سراغتان میآیند. باید بگویم این فقط مشکل شما نیست. حتی حرفهایترین ورزشکاران هم از این قائده مستثنی نیستند. پس بسیار مهم است بدانید حتی اگر قهرمان ورزشی بودهاید اما در دوران پاندمی به دلیل بسته شدن باشگاه یا ابتلا به ویروس کرونا از ورزش دور بودهاید، یا برای تمام کردن دوران تحصیل، ماموریت کاری، دوران شیردهی و... کاملا بیتمرین و کمتحرک شدهاید، باید در بازگشت به ورزش بسیار محتاط و صبور عمل کنید در غیر این صورت احتمال آسیب برای شما بالاست چرا که صرف نظر از شرایط بدنی که قبلا داشتهاید دورههای طولانی بیتحرکی شما را از کاندیدهای اصلی آسیب قرار میدهد. باید بدانید افراد حتی در سخت-ترین آسیبها به تحرک داشتن تشویق میشوند پس موظف هستید برای زمانی که ناچار به بی تحرکی هستید سواد تمرینات ساده، لازم و ضروری را کسب کنید و در طول این دوره آنها را مرتب انجام دهید. به این ترتیب بعد از بازگشت غرورآفرینتان به باشگاه و تمرین دچار آسیب جدی نمیشوید. این که چه تمریناتی برای شما لازم و ضروری است توسط متخصصین ورزشی، مربی ورزش و یا حتی درمانگر مشخص خواهد شد.

پس از آسیب: چه چیزی اتفاق افتاده و من چه فکر میکنم؟ احتمالا چند باری انگشت پا یا زانو را به جایی ضربه زدید و کوفتگی و کبودی آن را دیدهاید. چه اتفاقی افتاده؟ پارگی در بافتهایی که رگ خونی دارند باعث بروز خونریزی و خونمردگی میشود و پس از طی مدتی کوتاه درد و کبودی رفع میشود. این چیزی است که تقریبا برای تمام بافتهای بدن اتفاق میافتد. زمانی که بافتی آسیب میبیند، بر اساس محلی که قرار گرفته، نوع بافت و شدت آسیب، زمان لازم دارد تا خوب شود. (دوران ریکاوری پس از آسیب) فکرکردن و دیدن اتفاقات قبل از کبودی روی استخوان پا راحتتر است. مثلا احتمالا در عجله روزمره پایمان را سهوا به لبه میز کوبیدهایم اما دیدن اتفاقات زنجیرهواری که کمردرد یا زانودرد موقع انجام اسکوات را ایجاد کرده اغلب کار راحتی نیست. چیزی که ما ناگهان با آن مواجه می¬شویم درد زیاد است و همین مساله که نمی¬دانیم منشا این درد چیست – تا حل و فصلش کنیم- برای ما دلهرهآور است. تمرکز ما فقط روی این است که چرا مثلا موقع انجام حرکت اسکوات در زانو درد دارم؟ یا چرا موقع خواب کمردرد نمیگذارد بخوابم؟ جست و جو کردن علائم درد در مرورگرها و گوگل اغلب بیشتر گمراه کننده است. اگر محلی که درد میکند را تقریبا شبیه به همان نقاط ضرب دیده و کبود شده در نظر بگیرید پذیرش این مساله که بدن – صرف نظر از علت ایجاد درد- برای برگرداندن بافت آن نواحی به حالت عادی، زمان لازم دارد راحتتر است. یکی از سناریوهای احتمالی برای منشا درد را با هم مرور کردیم، بیتحرکی طولانی و فعالیت متوسط تا سنگین بعد از آن. تمام سناریوهای دیگری که میتواند شما را با درد و آسیب مواجه کند در این سه مطلب خلاصه میشود: ۱. کار تکراری یک بافت، ۲. تنش/انقباض ثابت و طولانی در یک بافت، ۳. لود یا فشار زیاد. در واقع هر آسیبی که دنبالش باشید از یکی از این سه حالت شروع خواهد شد. اگر بافتی مثل عضلات دست و عضلات اطراف آرنج را در طی مطالعه/تایپ زمان طولانی در حالت ثابتی منقبض/کشیده نگهدارید، روزی خواهد رسید که درد ناشی از آسیب بافت آن نواحی سراغتان بیاید. آسیب دقیقا مثل پخت یک غذا مرحلهای است و هرگز از آسمان به سر ما نمیآید. گاهی ما سالها بدون اینکه متوجه باشیم بدن را آماده آسیبی میکنیم که مثلا در ۱۱هزارمین روز حیاتمان آماده سِرو است و گریبانمان را میگیرد پس از آسیب: پروسهای که باید طی شود بروز درد به هر شکل و شدتی نیازمند مراجعه به متخصص است. در واقع دردهای شدیدتر اغلب از وخامت و شدت یک صدمه ناشی میشوند پس بهتر است دردهایی که به کمک مربی یا مشاور سلامتی مشکوک شناسایی میکنیم سریعا ریشهیابی شوند. متخصصینی که میتوانند به ما کمک کنند از بین پزشکان طب فیزیکی، طب ورزشی و متخصصین ارتوپد که در حوزه پاتولوژی کار میکنند تا متخصصینی تربیت بدنی که در حوزه آسیبشناسی و حرکات اصلاحی تبحر دارند متنوع هستند. کار روانپزشکان و متخصصین اعصاب هم گاهی به بازی کشیده میشود. بنابراین تنها مرجعی که نباید برای مرحله تشخیص آسیب کاری انجام دهد خود ما هستیم. این کار باید توسط یک متخصص انجام شود. بعد از مرحله تشخیص عموما مراحل بعدی به استراحت، دارودرمانی، فیزیوتراپی و تمرین درمانی تقسیم خواهند شد که کمیت و کیفیت هر کدام از این مراحل توسط همان متخصصین تعیین میشود. چیزی که مهم است بدانید این است که جدا ازینکه چقدر این مسیر طولانی و سخت باشد، شما قطعا میتوانید روزی دوباره تمرین کنید و اگر ملاحظات سادهای رعایت شوند با مداومت در تمرین میتوانید به وضعیت بدنی بهتر از قبل از آسیب هم برسید. پس بسیار مهم است که درد را جدی بگیرید و تشخیص و درمان را تحت هیچ شرایطی به تعویق نیاندازید. رعایت های ریز و مهمی که تاثیرگزار هستند اما کمتر گفته میشوند سپری کردن دوران نقاهت کار آسانی نیست خصوصا اگر در انجام کارهای روزمره با درد روبهرو شویم. برداشتن بطری آب از در یخچال با درد زیاد، بستن بند کفش با درد زیاد، پیادهروی و نشستن دردناک و تمام کارهایی که به سادگی از کنار آنها رد میشدیم حالا تبدیل به چالش شدهاند. اولین نکتهای که باید بدانید این است که همیشه شرایط برای ما انسانها قابل تغییر است. بنابراین در ناامیدی و استیصال ناشی از درد فرو نروید. خلاقانه و صبورانه راهکارهایی پیدا کنید که کارهای روزمره را برایتان بدون درد کند یا درد را به حداقل برساند. یادتان نرود که بهترین شیوههای درمانی در دنیا توسط افرادی ابداع شدند که با درد لاعلاجی – تا آن زمان – دست به گریبان بودند. کسی که درد را تجربه می¬کند آن را بهتر نیز درک میکند. اگر تاندون روتیتور دست شما پاره شده و پوشیدن لباسهای سفت و تنگ ناممکن است پس این کار را نکنید! لباسهای دکمهدار و ساده را جایگزین آن کنید. کلاچ ماشین را درست و نرم کنید، ترمز دستی را با دو دست بکشید. صندلی در حمام بگذارید، روزهای اول را به این اختصاص دهید که چه کارهایی در روزمره در محل آسیب شما درد ایجاد میکند. حتی اگر این درد خیلی کم باشد مهم است. اگر میتوانید فعالیت را به گونهای انجام دهید که درد شما از بین برود باید تغییرات را اعمال کنید و مهمتر از همه کارهایتان را آهستهتر از قبل انجام دهید. یادتان نرود سرعت در انجام کارها چالش بسیار بزرگی برای بافت بدن است و اگر این بافت آسیب داشته باشد نمیتواند به هیچ طریقی فشارهای روزمره را با سرعت بالا تحمل کند. تا روزی که کاملا به مرحله بدون درد رسیده باشید در کارهای روزمره که بیشترین حجم فعالیتتان را شامل میشود، درد را دور بزنید! در طول دوره درمان فراموش نکنید بازگشت به تمرینات ورزشی باید با بررسی و اجازه متخصص باشد. بازگشت عجولانه احتمال خداحافظی واقعی با ورزش را بیشتر میکند!

پس از آسیب: در بهبودی کامل هستم اما... در حال ورزش هستید و مرور خاطرات ترسناک زمان آسیب دیدگی که حالا کمرنگ و خندهدار شدهاند. تصور اغلب ما در مواجه با آسیب، بدبینانه است اما پس از گذر از دوران نقاهت شجاعت به ما برمیگردد. باید بدانید بهترین درمان برای انواع آسیبهای رایج پیشگیری از آنهاست و دلیل آن پیچیدگی مکانیزم آسیبها و سختی درمانشان است. در واقع اغلب بافتهایی که درجات شدیدی از آسیب را تجربه میکنند، در آینده آسیبپذیرتر میشوند. بنابراین موظف هستیم نکاتی را در ورزش و روزمره رعایت کنیم تا آسیب مجددا با خطاهای ما تکرار نشود و در محل آسیبدیدگی درد جدیدی را تجربه نکنیم. تمرینات منظم و مستمر و دوری از کمتحرکی اولویت و اهمیت بالایی دارند. راهکاری داشته باشید تا برای دورانی که مجبور به ترک ورزش و نشستن یا بیتحرکی طولانی مدت هستید تمرینات ساده و ضروری را انجام دهید. برای کسانی که قبلا آسیب دیدهاند اغلب تکرار تمرینات داده شده توسط تراپیست در این دوران خالی از لطف نیست. اکثر حرکاتی که بدن شما را تحرکپذیر و آماده حرکت نگه میدارند بسیار ساده هستند که در نوشتههای آینده به آنها میپردازیم.